Tác nhân gây bệnh, hoặc nguyên nhân vi mô gây bệnh, có rất nhiều trong thế giới chúng ta đang sống. Những vi sinh vật dựa trên axit nucleic này có thể ở nhiều dạng khác nhau, từ vi rút đến nấm. Tuy nhiên, dù đa dạng về chủng loại và cấu trúc, các mầm bệnh đều có một điểm chung: Để gây bệnh, chúng thường xâm nhập vào vật chủ. Mầm bệnh được truyền theo nhiều cách khác nhau, bao gồm qua không khí, đường tình dục, máu và các chất dịch cơ thể khác hoặc qua đường phân-miệng.
Hình ảnh solarseven / GettyCác loại mầm bệnh
Thông thường, mầm bệnh thuộc một trong bốn loại sau. Lưu ý rằng không phải tất cả vi rút, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng đều gây bệnh, mặc dù có nhiều trường hợp.
- Vi rút: Những tác nhân truyền nhiễm cực nhỏ này cần một vật chủ sống để tái tạo và phát triển. Vi rút gây bệnh thực hiện được điều này bằng cách xâm nhập vào cơ thể người và xâm nhập vào một tế bào nơi xảy ra sự nhân lên của vi rút và sau đó lây lan sang các tế bào khác. Virus không có màng tế bào và không có quá trình trao đổi chất. Ví dụ về vi rút bao gồm các bệnh nhẹ như cảm lạnh thông thường và cúm dạ dày đến vi rút suy giảm miễn dịch ở người (HIV) và viêm gan C.
- Vi khuẩn: Nhiều vi khuẩn không gây bệnh và do đó không phải là mầm bệnh, nhưng một số thì có. Những sinh vật cực nhỏ này thường xuất hiện dưới dạng hình que, hình xoắn ốc hoặc hình cầu. Vi khuẩn thường có kích thước lớn hơn vi rút. Chúng có nhân nhưng không có màng tế bào bao quanh, không giống như tế bào nhân thực. Ví dụ về nhiễm trùng do vi khuẩn bao gồm viêm họng liên cầu, nhiễm trùng đường tiết niệu và hầu hết các bệnh viêm phổi.
Một số bệnh nhiễm trùng do vi rút, như cúm hoặc HIV, có thể gây ra các vấn đề miễn dịch và có thể khiến mọi người dễ bị nhiễm trùng do vi khuẩn hơn.
- Nấm: Nấm men và nấm mốc là những loại nấm có thể gây bệnh cho người. Nấm là sinh vật nhân chuẩn, có nghĩa là tế bào của chúng chứa nhân cùng với các thành phần khác được bao bọc trong màng. Nấm gây bệnh là sinh vật nhân thực, nhưng thường có thành tế bào bằng kitin. Nhiễm nấm có thể từ nhẹ (nấm da chân, nấm móng tay, nấm ngoài da) đến nặng (bệnh nấm histoplasmosis, aspergillosis, mucormycosis). Những bệnh nhiễm nấm đe dọa tính mạng này có nhiều khả năng xảy ra ở những bệnh nhân đã bị suy giảm miễn dịch - do ung thư, cấy ghép nội tạng hoặc các bệnh nặng khác - và có thể cần đến thuốc kháng nấm độc hại như amphotericin.
- Ký sinh trùng: Giống như các loại khác, những sinh vật này sống trong một vật chủ và lấy năng lượng (thức ăn) từ vật chủ đó, thường gây bệnh trong quá trình này. Ký sinh trùng là một nhóm sinh vật kết hợp động vật nguyên sinh (một tế bào) và sinh vật đa bào (giun sán, ngoại ký sinh). Ví dụ về ký sinh trùng gây bệnh cho người là sán dây (gây tắc nghẽn đường tiêu hóa, thiếu máu hoặc suy giảm chức năng não và hệ thần kinh [neurocysticerosis]) , plasmodium (gây bệnh sốt rét), và các ký sinh trùng ngoại ký sinh sống trên hoặc trên da, như ghẻ và rận. Nhiều loài ngoại sinh thực sự có thể nhìn thấy bằng mắt thường, có nghĩa là chúng có thể được nhìn thấy mà không cần sử dụng kính hiển vi, không giống như các mầm bệnh khác.
Bảo vệ chống lại mầm bệnh
Y học hiện đại có nhiều cách để chống lại mầm bệnh như vắc xin, thuốc kháng sinh và thuốc diệt nấm, nhưng cơ thể con người cũng được trang bị nhiều cơ chế để chống lại mầm bệnh và bệnh tật do chúng gây ra. Ví dụ, hệ thống miễn dịch và các loại tế bào khác nhau mà nó tạo ra (bạch cầu, bạch cầu trung tính và kháng thể) có khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh.
Ngoài ra, một số dấu hiệu bệnh tật như hắt hơi, ho thực chất là việc cơ thể cố gắng tống các tác nhân gây bệnh ra khỏi cơ thể. Trên thực tế, sốt, mặc dù được coi là một triệu chứng của bệnh tật, nhưng thực sự là cách cơ thể nâng nhiệt độ của nó lên mức mà một số mầm bệnh không thể ở được. Đó là một cơ chế bảo vệ phản ứng có thể giúp tiêu diệt mầm bệnh và phục hồi sức khỏe.
